NÉT ĐẸP DÂN GIAN TRƯỜNG TỒN CỦA TRANH ĐÔNG HỒ

1. Vẻ đẹp nguyên sơ

Nhà thơ nổi tiếng Tú Xương từng có những câu thơ ngày Tết mô tả tranh Đông Hồ:

“Đì đoẹt ngoài sân tràng pháo chuột

Loẹt lòe trên vách bức tranh gà…”

Câu thơ này đến từ sự phổ biến của phong tục mua tranh Đông Hồ về treo ngày Tết của người dân miền Bắc Việt Nam. Trải qua những thăng trầm của thời gian trong suốt 400 năm lịch sử, tranh Đông Hồ vẫn ghi dấu ấn trong lòng người dân Bắc bộ Việt Nam xuyên suốt nhiều thế kỷ. Trước khi trở thành một Di sản văn hoá phi vật thể, tranh Đông Hồ đã là một nét nghệ thuật dân gian giúp trang hoàng cho những ngôi nhà thôn quê vào dịp lễ Tết trong suốt cả năm, với ý nghĩa sâu sắc gắn bó với đời sống thường nhật bên cạnh vẻ đẹp thẩm mỹ tô điểm cho ngôi nhà. 

2. Nguồn gốc xuất xứ

Tranh Đông Hồ có xuất xứ từ làng Đông Hồ (phường Song Hồ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh), cho đến nay, ngôi làng này vẫn có những gia đình có nghề làm tranh truyền đời được nhiều thế hệ tiếp nối. Cũng bởi gắn bó với đời sống làng quê, nên chất liệu và màu sắc tạo nên tranh Đông Hồ đều đến từ những vật liệu tưởng chừng đơn giản nhất, dễ tìm kiếm nhất. Giấy in tranh Đông Hồ là giấy điệp, được tạo nên từ vỏ con điệp nghiền nát trộn với hồ tự nhiên rồi được quét lên giấy dó bằng chổi lá thông. Đúng với tên gọi, chổi lá thông có hình dáng giống với lá thông, khi quét sẽ tạo nên những đường chạy quện vỏ điệp tự nhiên trên nền giấy dó, đây là yếu tố khiến các bức tranh Đông Hồ thường có những tia ánh long lanh dưới ánh sáng tự nhiên.

Bảng màu trên dòng tranh này thường là những màu cơ bản, xuất phát hoàn toàn từ nguồn gốc tự nhiên. Từ màu đen lấy từ than gỗ xoan, rơm nếp hay than lá tre, màu xanh lấy từ gỉ đồng hay lá chàm, màu vàng lấy từ hoa dành dành hay hoa hòe, màu đỏ lấy từ gỗ vang và sỏi son cho đến màu trắng lấy từ chính con điệp. Màu thô từ các nguyên liệu độc đáo này được hoà với bột nếp tạo thành một lớp hồ.

Trái với những dòng tranh vẽ, tranh Đông Hồ được “vẽ” bằng cách in trên ván khắc hay mộc bản bằng gỗ sẵn có. Vì vậy, thay vì mỗi lần tạo nên một bức tranh, nghệ nhân có thể tạo nên rất nhiều tác phẩm tranh từ công đoạn khắc này. 

3. Nét văn hóa dân gian giữ gìn bản sắc dân tộc

Các tác phẩm dân gian Việt Nam thường có chủ đề gắn với phong tục tập quán, lối sống, cách suy nghĩ và niềm tin của người Việt. Tranh Đông Hồ cũng không phải ngoại lệ. 

Dựa vào nội dung chủ đề, tranh Đông Hồ thường được biết đến với bảy loại hình chính, gồm tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh lịch sử, tranh truyện, tranh phương ngôn, tranh cảnh vật và tranh phản ánh sinh hoạt. Mỗi hình ảnh trong tranh đều có những lớp lang ý nghĩa ẩn sâu trong đường nét và  bố cục bức tranh. Ví dụ, những tác phẩm nổi tiếng như Đánh Ghen, Đám Cưới Chuột hay Hứng dừa,…phản ảnh về ước mơ một cuộc sống sung túc, hạnh phúc, ấm no, hay người làm nông thì mong mùa màng tươi tốt. Trong khi đó, những bức tranh như Đàn Lợn Âm Dương hay Gà Gáy Năm Canh lại có nội dung phản ánh tình cảm làng quê, gia đình hòa thuận, vv. 

Tranh Đông Hồ cũng có những bộ tranh miêu tả vẻ đẹp trong đời sống tinh thần và vẻ đẹp nói chung của con người Việt Nam. Điển hình với bộ bốn tranh Tố Nữ, thuộc thể loại tứ bình, khắc họa vẻ đẹp của các thiếu nữ trong trang phục áo dài và vấn tóc, mỗi bức tranh đại diện cho một cử chỉ điệu bộ riêng. Bộ tranh Tố Nữ không chỉ thể hiện vẻ đẹp ngoại hình mà còn về tâm hồn của phụ nữ Việt Nam cũng như tôn vinh sự thanh tú và duyên dáng của các cô gái trong con mắt nghệ nhân làm tranh đời xưa. 

Bố cục hài hòa cân đối của tranh Đông Hồ cũng là một trong những chi tiết thẩm mỹ khiến dòng tranh này trở thành vật trang trí hoàn hảo cho không gian sống. Bức tranh hổ mô phỏng hình ảnh oai phong lẫm liệt của loài hổ, với những đường nét chi tiết thể hiện thế đứng, ánh mắt và vẻ mặt của chú hổ tượng trưng cho yếu tố may mắn bài trừ những năng lượng xấu. Bố cục tranh được sắp xếp chặt chẽ và cân đối, xung quanh cách điệu giang sơn rừng núi bằng những nét vẽ cây cỏ tối giản để nổi bật chủ thể chính ở giữa, đồng thời sử dụng màu vàng đậm của chú hổ trên nền vàng tự nhiên của giấy diệp tạo sự hài hòa cho bức tranh. Tương tự, với bức Em Bé Ôm Gà hay Lý Ngư Vọng Nguyệt cũng có bố cục hài hòa cân đối với đường nét mềm mại, duyên dáng. 

4. Điểm độc đáo chỉ có ở tranh Đông Hồ

Một điểm độc đáo khác của tranh Đông Hồ là sự kết hợp giữa hình thể và chữ viết, với sự xuất hiện của chữ đề thơ. Yếu tố này góp phần tạo nên sự gắn kết và hoàn chỉnh trong không gian bố cục của tranh, truyền tải ý nghĩa của tranh, đồng thời giúp mang đến tầng ý sâu xa cho người xem tranh, dù với những nét vẽ đơn giản và sự hạn chế về nhân vật.

Với hình thức biểu đạt đa dạng và nội dung gần gũi, đầy tính thơ ca, tranh Đông Hồ là lựa chọn hoàn hảo cho việc làm mới không gian sống, truyền tải những thông điệp sâu sắc của gia chủ, đồng thời mang đến vẻ đẹp vừa sáng tạo vừa mới mẻ cho những ngôi nhà hiện đại. 

Tại Lady Maja, chúng tôi làm việc với các nghệ nhân hiếm hoi còn làm nghề tại làng Đông Hồ để mang đến các tác phẩm nguyên bản nhất. Tìm kiếm cho mình một bức tranh Đông Hồ đầy ý nghĩa trong bộ sưu tập tranh Đông Hồ của Lady Maja tại đây. 

Lady Maja - Tranh Việt, Văn hóa Việt

--------------------------------

Liên hệ Lady Maja:

Email: lienhe@ladymaja.com

Facebook: #ladymaja.art

Zalo: 0325736689 (Lady Maja)

Hotline: 0287.105.6689